Dante Alighieri nin üçlemesinden biri olan Cehennem ,Cennet ve Araf dan daha çok dikkat çekmiş ve bu yüzden bir çok ressam tarafından yorumlanmıştır..Her ne kadar fantastik bir kurgu gibi olsa da anlatılanların İncil de yer alması ile insanları içine çekmeyi başarmıştır.İnsan sınırlarının yoğun görsel temsilini içeren bu epik şiir yüzyıllardır insanları nasıl etkilediyse sanırım ben de bundan nasibimi aldım….

    Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, bizim bildiğimiz şekliyle Sandro Botticelli de bu etkiyi yüreğinde hissetmiş ki  Dante Alighieri’nin meşhur ”İlahi Komedya“sını kendisini 10 sene neredeyse tamamen bir yere kapatarak resimlemiştir. Resmettiği Cehennem’in günümüzde hala tartışıldığı Botticelli, 1445’te İtalya’da dünyaya gelmiş ve son nefesini henüz 65 yaşında iken memleketinde  vermiştir.

Sandro Botticelli

     Ölümden sonraki hayatı anlatan şimdiye kadar yapılmış bana göre en korkutucu tablo budur.Cehennemin her katını tek tek tasvir etmiştir.Tabloya konu olan bu  muhteşem eseri ve yaratıcısını öncelikle tanımak gerektiğini düşünüyorum:Eserin orijinal adı “Komedya” olmakla birlikte daha sonra, 1360 yılında Giovanni Boccacci tarafından başına “İlahi” kelimesi eklenerek Hristiyanlaştırılmıştır.

Botticelli tarafından yapılmış Dante portresi. Botticelli Dante’nin başlığına bir defne dalı yerleştirmiştir. Bunu Dante’nin ustalığının sembolü olarak yapmıştır

      Yaratıcısı;Dante Alighieri; 1265 yılında doğup 1321 yılında ölen İtalyan Rönesans Hümanisti, şair, dil kuramcısı ve politikacıdır. Köklü ve asil bir aileden gelen şairin asıl adı Durante degli Alighieri dir. Ailesinin güç ve saygınlık kaybetmesinden babasını sorumlu tutmuş ve hiçbir eserinde babasından bahsetmemiş olmasına rağmen;

Beatrice Portinari ve kırmızı şapkasıyla Dante

Beatrice  düğünde

Dante ismi geçince  aklımıza gelen isimlerden biri olan Beatrice den eserlerinde sıkça bahsetmiştir.Dokuz yaşında bir kez gördüğü  Beatrice e aşık olan Dante nin bu aşkı İlahi Komedyanın temellerinin atılmasına etken olmuştur. Onsekiz yaşında ikinci kez karşılaştığı ve unutamadığı , uzaktan hayranlık duyduğu Floransalı kadın, Beatrice’in genç yaşta ölmesi yine şairin hayatında önemli bir etken olmuş .

Dante’nin platonik aşkı Beatrice Mezarı (Mektup bırakılan bölümü)

Bu ölüm şiire olan bakış açısını değiştirmiş, aynı zamanda edebiyata sımsıkı tutunmasına ve sürekli çalışmasına neden olmuştur. Eserlerinde Beatrice’ i genellikle ölümlü bir insan modeli yerine ölümsüz ilahi bir görünüm içinde anlatmıştır.

Beatrice

 Aldığı eğitim hakkında kesin bir bilgi olmayan şairin, öğrenmeye açık yapısı ve meraklı olması nedeniyle kendi kendini geliştirdiği varsayılmaktadır. Genç yaşta büyük tutkuyla içine girdiği edebiyat sevdası onu, Yunan ve Latin eserlerini  okumaya itmiştir. Dante aynı zamanda resim, astronomi ve felsefeyle de ilgilenmiştir.Dante, İlahi Komedya’yı İtalya’nın Orta çağ ile Rönasans arasındaki geçiş döneminde yazmıştır. Bu yüzden o döneme dair geçişler görülür. Yüce Şair” ya da “İtalyan Dilinin Babası” gibi adlandırmalarda yapılan Dante ;Bir dönem Floransa yönetiminde söz sahibi konumuna gelmiş ve siyasi ortakları sonrasında sürgün cezasına çarptırılmışlardır.Bu sürgün, Komedya’nın birçok bölümünde Dante’nin sürgününün kehanetlerinden, Dante’nin siyasi görüşlerine ve bazı düşmanlarının sonsuza kadar lanetlenmesi şeklinde tesirini gösterir..İtalyan anadilinde yazılan ilk önemli edebi yapıttır. Dante’nin zamanında İtalya’da eserler çoğunlukla Latince yazılmakta olduğundan bu önemli bir ayrıntıdır.. Sürgüne kadar ki hayatını Floransa’da geçiren Dante, sonrasında birçok şehir gezip son olarak Ravenna şehrinde yaşamaya başlamış ve orada hayatını kaybetmiştir.

Malebolge’nin dokuzuncu hendeği, bacakları topraktan dışarı doğru çıkan, yarıya kadar tepetakla gömülmüş günahkarlarla dolu.

Daha çok lirik tarzda şiirler yazan şair ,felsefik düşüncelerinde insan ömrünü ortalama olarak 70 yıl olarak değerlendirmiş ve 35 yaşın yolun yarısı olduğunu kabul etmiştir.Şiir biçimi rastlantı eseri ortaya çıkmamıştır, diğer orta çağ çalışmaları gibi semboller ve sayılarla kuruludur. İlahi Komedya’daki her üç paragrafın son kelimesi “yıldızlar”‘dır. Mısraların terza rima uyağıyla örülü olması ve 3 parça olması Hıristiyanlıktaki teslise, Kantoların 33 kıtadan oluşması İsa Peygamberin öldüğü zamanki yaşına işaret eder. Giriş kantosuyla birlikte elde edilen 100 sayısı ise kutsal ve mükemmel sayı olarak bilinirdi.Yapıtı baştan aşağı ezoterik bilgilerin sembolizm içinde verildiği bir yapıttır. Dante sembolizmi tam anlamıyla çözülememiş yapıtının cehennem adlı bölümünde bunu kendisi şöyle dile getirmektedir: “Sağlıklı bir akla sahipseniz, şu tuhaf dizelerin arasında saklı öğretiyi kavrayınız.” Dante’nin yapıtındaki “cehenneme iniş” aslında inisiasyonlarda yaşanan bir deneyimdir. Dante’nin göklerin kat kat olduğunu belirtmesi de bir sembolizmdir. Dantenin bu yapıtında kullandığı sayısal sembolizm incelendiğinde en çok kullandığı sayılar, profesör Rodolfo Benini’nin de saptadığı gibi 3, 7 ve 22’dir. Yani Dante “İlahi Komedya” adlı yapıtını 3, 7 ve özellikle 22 sayısını esas alan bir sistem üzerine kurmuştur. 22 sayısı Kabala’da, tarotta,ezoterizmde önem verilen bir üstad sayıdır.

             Şiir birinci şahsın ağzından yazılmıştır. Dante okuyucuyu ölüm sonrası bir seyahat macerasına davet eder ve Dante’nin ölümün üç krallığında Hıristiyanlıkça Paskalyanın üç kutsal gününde (Easter Triduum) 1300 yılının ilkbaharında geçer. 7 Nisan gecesi başlayan cehennem gezisi 9 Nisan günü son bulur. İmparator Augustus döneminde yaşamış, Romalı şair Virgil ona Cehennemde ve Arafta rehberlik ederken Arafın tepesinde Virgil bu görevini Dante’nin idealindeki kadın Beatrice’e bırakır. Beatrice Dante’ye rehberlik ederek onu semaya, ilahi ışığın kaynağına ulaştırır. İlk sahnede arzın derinliklerindeki cehenneme (Inferno) doğru yol alırken mitolojik karakterler ile ve Toskano’nun tanınmış eski güçlü insanları ile karşılaşır.Sonra Araf’a (Purgatorio) tırmanırken eski ileri gelen kişilerle konuşur. Bu kişiler cennete (Paradiso) girmeden önce Araf’ta beklemektedirler.

     İçinde yaşanılan dünyanın altında yer alan cehennem bir huni şekilli dehliz biçimindedir ve merkezinde isyankâr melek İblis bulunur.İnişlere ayrılmış uzun ve dar çıkıntı veya daireler şeklinde darlaşan taraçalarla arzın merkezine varır. Arzın tam merkezinde bulunan İblis aynı zamanda kâinatın da merkezindedir

Stxy ırmağı ve Philegyas. Sandalın üzerinde Dante ve rehberi Vergilius. Gustave Dore gravürü.

. Burda sembolik olarak İblisin evrendeki en dünyevi ve gökyüzünden (yani cennetten) en uzaktaki yaratık olduğu anlatılmak istenirAşağıya indikçe günahlar ve azaplar artar. Dokuz kat veya daire içinde cehennemin müthiş ve korkunç bütün safhaları gösterilir.Cezayı veren Tanrı değildir.İnsanlar Araf a ve Cennet e gidebilecekken işledikleri hatalardan dolayı Cehennem e gitmişlerdir.Cehennem,İsa nın yaşamış olduğu kutsal Kudüs şehrinin altındadır.

Beni etkileyen bölümlerden biri de Cehennemin giriş bölümünde ki “kötülük de iyilik de yapmadan yaşamış olanların ruhları” varlığının anlatımıydı…

Stradanus’un Styks Nehri’ne batmış cesetler üzerinde kürek çeken Phlegyas resmi

Bouguereau’nun iki çıplak adamın dövüşünü seyreden Dante ve Vergilius’un erotik tasviri

.

    Sen kendi yolundan git; bırak diğerleri konuşsunlar, bu eserden bir replik olup Karl Marx’ın Das Kapital ‘in birinci cildi  de bu sözle başlamaktadır.

Michelangelo’ nun ikonik freski.

   Dante’yi Floransa surlarının dışında elinde bir İlahi Komedya baskısını tutarken gösteren Michelangelo’ nun ikonik freski. Geri planda teraslı Araf Dağı cehennem kapılarının üzerinde yükseliyor. Yani Cehennem’ in katları var. Defne yaprağı gene unutulmamış .sağda Floransa Katedrali var. Michelangelo Dante’ yi en güzel anlatan sanatçılardan biridir. Arkada cehenneme giren insanların alnına yazı yazan bir melek var. Bu Dante’ nin Cehenneminde vurgulanan bir sahne .

     20. yüzyılın en meşhur sürrealist sanatçılarından biri olan Salvador Dali de İtalyan hükümetinin, Dante’nin 700. doğum günü şerefine İlahi Komedya’yı resimlemesini istemesi üzerine 100 kadar suluboya resim yapmıştır.

   İlâhi Komedi matbaacılığın icadından evvel 600 nüsha el ile yazılarak etrafa yayılmıştı. Sonra bütün dillere çevrilmiştir. 300 den fazla tercümesi vardır.

İlahi Komedya’dan etkilenerek ortaya çıkartılan son eser Dan Brown’ın Cehennem adlı romanıdır. Kitabın kapağında Dante’nin ölüm maskesi kullanılmıştır. Batı dünyasının en ünlü edebi kişiliklerinden bir tanesi sayılan Dante’ nin ölüm maskesi kullanılarak yüzünün canlandırılması için İtalya’daki bazı üniversitelerin çalışmaları olmuştur.

  Bu kadar ürkütücü bir tablo da yer almadan yaşayabilmek mümkün mü ,ne dersiniz?  😃